Hầu hết các loại cá cảnh như cá La Hán, cá Ông Tiên, cá Dĩa,…đều đẻ trứng. Tùy theo loại cá mà mỗi lần số lượng trứng đẻ từ 200 đến 10000 trứng.
Một số loại cá như cá Bảy Màu, cá Đuôi Kiếm, cá Mô Ly, cá Platy,…có tập tính đẻ con. Chúng mang trứng trong bụng sau đó mới đẻ con.

1. Nhận biết cá trống hay cá mái
Để nhận biết được điểu này ta cần quan sát một vài điểm sau:

• Hệ huyệt: là hậu môn và phần vây xung quanh nơi cá phóng tinh trùng và đẻ trứng. Cá mái có hệ huyệt tròn và lồi.
• Bụng: bụng cá vàng mái nằm giữa cây hậu môn, vây mái chèo. Phần bụng cá mái tương đối mềm, di chuyển được.
• Vây, ngực: Vây ngực của cá mái tròn và ngắn, không có nốt sần, sờ tay thấy trơn láng. Vây ngực của cá trống có nốt sần, đặc biệt ở tia cứng của vây ngực khi sờ tay vào thấy nhám.
  Nhận xét chung: cá mái thường có kích thước to và tròn hơn. Còn cá trống thường dài và thon hơn. Dựa vào kinh nghiệm nuôi cá lâu năm cũng có thể phân biệt được cá trống và mái.

2. Chọn giống cá bố mẹ
Cá giống bố mẹ tốt, thì chúng sẽ có khả năng sinh tốt, tỉ lệ sống sót của cá con cao. Màu của cá bố mẹ đẹp tỉ lệ màu con đẹp sẽ cao hơn. Vì thế nên chon cá bố mẹ khỏe majnhm màu đẹp để cho ra cá con đẹp, chất lượng.

• Cá trống: có hình dáng thon đều cân đối, lanh lẹ và màu sắc rực rỡ. Dùng tay ấn nhẹ lỗ sinh dục thấy tinh dịch chảy ra màu trắng đục. Lỗ sinh dục hơi phồng, màu hồng nhạt.
• Cá mái: có đuôi, vây ngực lớn và bụng to, mềm đều. Dùng tay vướt nhẹ lỗ sinh dục có vài hạt trứng chảy ra, không dính. Lỗ sinh dục hồng, phồng lên thì tiến hành cho đẻ.

3. Chuẩn bị hồ cho cá sinh sản
Cá trước khi sinh sản thì ta nên bắt nhốt riêng cá trống và mái tiêng và cho ăn đầy đủ trong vòng 1 -2 tuần lễ. Nếu cho ăn đầy đủ cá vàng mái có thể sinh sản được khoảng 8 tháng đến 1 năm. Thời gian sinh sản tốt nhất của cá vàng vào khoảng tháng 7 hoặc tháng 8.

Bạn hãy chọn hồ tương đối lớn (45-60 lít nước/1 cặp), mặt hồ phải rộng, trong hồ nên đặt nhiều rong lục bình hoặc bèo tây khi cá sinh sản thì trứng sẽ bám lên rong, rễ lục bình và bán vào cả thành hồ.
Sau khi chuẩn bị xong thì ta thả cá trống và mái vào trong hồ đẻ và cho ăn bình thường không cần phải che đạy nếu mặt hồ nhỏ thì ta phải bơm oxy khoảng 1 vài ngày sau thì ta thấy cá trống và mái rất dữ lúc đó là cá đang đẻ hoặc bắt đầu đẻ, khi bị rượt đuôi cá trống sẽ cọ mình vào bụng cá mái thì cá mái thì cá mái sẽ đẻ trứng và cá trống sẽ sản sinh ra tinh trùng để thụ tinh cho những trứng đó, khi đẻ cá mái lội đến chỗ có nhiều rong hoặc rễ lục bình khi trứng đẻ ra sẽ bám vào đó, cá đẻ trứng rất nhiều ta có thể nhìn thấy rất nhiều trứng tròn nhỏ trong suốt nằm rời rạc bám trên hồ, trên rong hoặc trên rễ lục bình.

• Khi cá mang bầu có thể cho cá ăn thêm trùn chỉ, tôm trộn hoặc cám để bổ sung đạm và chất dinh dưỡng giúp cá tốt hơn.

4. Cá Vàng sinh sản
Khi đẻ xong cá hết rượt đuổi nhau thì ta phải lập tức vớt hết cá mái và cá trống ra hồ khác hoặc ta cũng có thể nhẹ nhàng vớt hết rong và lục bình sang một hồ khác chừng hai ba ngày sau la trứng sẽ nở, cá con nở ra trong suốt mình thon dài chua thấy đuôi chia ra, khoảng vài ngày sau cá con lớn ta sẻ thấy mình cá dài đuôi chia ra rất ngộ, ta cho cá con ăn bo bo (trúng nước) hoặc lòng đỏ hột gà, khoảng 1-2 tuần sau la có thể cho ăn lăng quăng, trùng chỉ được, từ tuần thứ ba trở đi cá bắt đầu có màu nếu có hồ rộng và cho ăn đầy đủ thì cá sẽ lớn rất nhanh, cá ba duôi đẻ nhiều tỷ lệ sống cao nhưng tỷ lệ bị dị tậc cũng rất cao khoảng >1 tháng thì ta nên lựa loại bỏ hết nhũng con bị dị tật, đèo đẹt chỉ chừa các con khoẻ mạnh, dáng đẹp nuôi để tiết kiệm chi phí thức ăn và giảm mật độ cá để chúng lớn nhanh. Lúc mới đẻ có bột con chỉ có một màu sắc, khi cá dần lớn lên từng đặc tính và màu sắc của cá mới hiện rõ ra. Khi đó bạn có thể tiến hành chọn lọc hoặc nuôi riêng.
Thức ăn phù hợp cho cá bột là: trùng cỏ, cơm mẻ, Artemia, bobo, lòng đỏ trứng.

Kỹ Thuật Cho Cá Ba Đuôi Sinh Sản Nhân Tạo
Ta có thể cho cá ba đuôi sinh sản nhân tạo băng cách chuẩn bị một cái tô hay một cái chén lớn.Dưới đáy tô ta lót nhiều rong, tảo, rễ lục bình đổ nước săm sắp.
Trước tiên ta bắt cá tróng một tay nhẹ nhang cầm cá đặt trong tô đã chuẩn bị trước, tay kia dùng ngón tay vuốt dọc theo bụng cá trống sẽ tiết ra rất nhiều dịch màu trắng như nước cơm vo làm cho tô nước trở nên đục.
Kế đó ta có bắt con mái cũng làm tương tự như vậy cá mái sẽ đẻ trứng vào tô, Xong ta chỉ cần mang nguyên tô đó đặt vào một hồ rong sau vài ngày cá con sẽ nở.
Do cá vàng rất dễ đẻ nên có khi chỉ cần thay nước hồ thì chúng cũng đẻ. Bạn đừng ngạc nhiên khi vừa thay nước hồ xong thì nước đã bị đục như nước vo gạo. Bạn hãy nhìn kỹ sẽ thấy trứng cá vàng trong hồ của bạn và đó là nguyên nhân làm cho hồ trở nên đục như vậy.

Nguồn: Thức ăn cho Cá sưu tầm và biên soạn